Interesy pracowników są w Polsce chronione na różne sposoby. Jednym z obliczy takiej ochrony są zawarte w Kodeksie pracy limity potrąceń z wynagrodzenia. Dzięki ograniczonym kwotom, które można potrącić z pensji, nawet w przypadku egzekucji komorniczej czy administracyjnej, osoba świadcząca pracę otrzymuje na swoje konto co miesiąc pewną gwarantowaną ilość środków. Nie dzieje się tak jednak w każdym przypadku. Poniżej opisujemy to zagadnienie szczegółowo.

Jakie są rodzaje potrąceń?

Choć wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie i na większość potrąceń potrzebna jest zgoda pracownika, istnieją przypadki (najczęściej szeroko rozumiane egzekucje długów), w których przepisy prawne pozwalają na odprowadzenie pewnej kwoty na poczet innego podmiotu. Niezależnie od woli otrzymującego pensję.

Pracodawca może potrącić odpowiednie kwoty bez zgody pracownika, jeśli ma do czynienia z:

• Należnościami alimentacyjnymi;
• Tytułami wykonawczymi;
• Rozliczeniem zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
• Karami pieniężnymi związanymi z art.108 K.p.

Sprawdź także: Ile czasu ma pracodawca na wystawienie zaświadczenia o zarobkach

Aby dokonać potrącenia, należy w pierwszej kolejności odliczyć:

• Składki na ubezpieczenia społeczne;

• Zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych;
• Ewentualne wpłaty dokonywane do pracowniczego planu kapitałowego (PPK).

W przypadku zbiegu tytułów do potrąceń również należy pamiętać o tym, które należności mają pierwszeństwo.

Kolejność potrąceń z wynagrodzenia

Zgodnie z Kodeksem pracy, potrąceń należy dokonywać zgodnie z poniższym schematem:

1. Należności alimentacyjne;
2. Inne tytuły wykonawcze;
3. Zadatki;
4. Kary finansowe.

Limity w potrąceniach z wynagrodzenia

Zasady dotyczące limitów potrąceń:

1. Kiedy pracownik zarabia więcej, niż wynosi wynagrodzenie minimalne i posiada (inne niż alimentacyjne) tytuły wykonawcze, pracodawca może odprowadzić maksymalnie 50% jego pensji netto na poczet spłaty, jednak tylko do kwoty „najniższej krajowej”;
2. Osoby, których dochody muszą być pomniejszane o należności alimentacyjne, mają prawo do zatrzymania 2/5 swojego wynagrodzenia, niezależnie od kwoty, natomiast wszystkie nagrody finansowe, premie, czy wypłaty z funduszu świadczeń socjalnych podlegają 100-procentowemu zajęciu;
3. W przypadku potrąceń wynikających z zadatków pieniężnych, na konto pracownika musi wpłynąć w każdym miesiącu przynajmniej 75% minimalnego wynagrodzenia;
4. Potrącenia dotyczące kar finansowych muszą ograniczać się do takiej kwoty, by pracownik mógł dysponować 90% „najniższej krajowej”.

Zobacz także: Zaświadczenie o zarobkach od pracodawcy

Jak widać, dokładne kwoty, które podlegają ochronie przed różnego rodzaju zajęciami, są ściśle powiązane z wynagrodzeniem minimalnym, które w tej chwili wynosi 4 242 zł brutto, natomiast od 1 lipca 2024 roku wyniesie 4 300 zł brutto. Wynagrodzenie minimalne to jednak niejedyny czynnik wpływający na limity potrąceń.

Od czego zależą limity potrąceń z wynagrodzenia?

W związku z tym, że kwota wolna od potrąceń dotyczy wypłaty netto, wpływają na nią:

• Wymiar etatu – kwoty podlegające ochronie wyliczane są proporcjonalnie do czasu pracy;

• Ulga PIT dla młodych – w takim przypadku pracownik poniżej 26 roku życia nie płaci zaliczek na podatek dochodowy;
• Uczestnictwo w PPK, czyli programie oszczędzania na emeryturę;
• Koszty uzyskania przychodów – zwykłe lub podwyższone;
• Korzystanie z kwoty zmniejszającej podatek – po wypełnieniu PIT-2.

Maksymalna kwota potrąceń – ile dokładnie wynosi minimalna pensja netto?

Jeśli Twoje wynagrodzenie jest obliczane w oparciu o podstawowe koszty uzyskania przychodu i kwotę zmniejszającą podatek na podstawie PIT-2 oraz pracujesz na cały etat:

• 100% minimalnej pensji po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych wyniesie 3 221,98 zł;
• 90% to z kolei 2 899,78 zł;
• 75% – 2 416,49 zł.

Umowy cywilno-prawne, a potrącenia z wynagrodzenia

Wszystkie powyższe przepisy mają zastosowanie wyłącznie wobec pracowników, którzy pełnią swoje obowiązki zawodowe na podstawie umowy o pracę. Osoby, które pracują na umowie zlecenie, czy umowie o dzieło, nie podlegają ochronie zapewnianej przez Kodeks pracy, a więc ich wynagrodzenie może zostać w całości zajęte przez komornika, czy też z innych tytułów.

Przeczytaj także: Zaświadczenie a oświadczenie – różnice

Ta reguła ma jeden wyjątek. Jeśli umowa cywilno-prawna stanowi wyłączne źródło utrzymania dłużnika i spełnione są 2 dodatkowe warunki, jest ona (w kontekście potrąceń) traktowana na zasadach umowy o pracę. O jakich dodatkowych warunkach mowa? Oto one:

• Wynagrodzenie powinno być comiesięczne, lub wypłacane w innych, powtarzalnych cyklach;
• Umowa ma odnawialny charakter.

Czy zadłużony ma szansę na kredyt?

Otrzymywanie wyłącznie części dochodu może utrudniać podpisywanie umów z instytucjami finansowymi, w momencie kiedy potrzebujemy dodatkowego zastrzyku gotówki. Banki z reguły odrzucają wnioski dłużników, ponieważ oceniają ich zdolność kredytową, jako niewystarczającą. Z kolei firmy pożyczkowe dość często mają w swojej ofercie pożyczki dla zadłużonych. Niektóre marki reklamują je jako pożyczki bez BIK, chwilówki na dowód czy też pożyczki bez zaświadczeń. To bezpieczne produkty, o które można wnioskować w pełni zdalnie, a gotówka wpływa na nasze konto nawet w 15 minut od otrzymania pozytywnej decyzji kredytowej. Warto je rozważyć, szczególnie kiedy spełniamy warunki do skorzystania z darmowych chwilówek.