Robiąc zakupy czy zawierając różnego rodzaju umowy, na pewno spotkałeś się z pojęciem “przedpłata”. Musisz wiedzieć, że może ona przybierać różne formy – poznaj je, by mieć pewność, kiedy możesz wycofać się z umowy bez ponoszenia żadnych kosztów, a kiedy nie otrzymasz zwrotu uregulowanej z góry części zapłaty za produkt czy usługę. Wszystkie potrzebne informacje znajdziesz poniżej.

Najważniejsze informacje

• Przedpłata to część należności (za towar lub usługę) wpłacana przed całkowitą realizacją umowy czy sfinalizowaniem transakcji. Może stanowić dowolny procent całkowitej kwoty, ustalany przez sprzedającego.
• Zarówno zaliczka, jak i zadatek, czyli obie formy przedpłaty są płatnością stanowiącą część ceny towaru.
• Zaliczka i zadatek różnią się prawami i obowiązkami stron w przypadku wycofania się z umowy.
• Zaliczka jest zwrotna bez względu na przyczynę odstąpienia od umowy, natomiast zadatek nie jest zwracany kupującemu, jeśli ten odstępuje od umowy. Sprzedający musi go jednak zwrócić w podwójnej wysokości, jeżeli to on nie wywiąże się ze zlecenia.

Co to przedpłata?

Jeżeli podczas zawierania umowy (ale przed jej całkowitą realizacją) płacisz część należności za towar czy usługę – dokonujesz przedpłaty. Wysokość przedpłaty może być dowolna – najczęściej ustala ją strona sprzedająca.

Możesz spotkać się zarówno z koniecznością zapłaty 5% całkowitej kwoty należności, jak i nawet 80% ceny końcowej. Pozostała suma gotówki jest wypłacana z reguły po realizacji zlecenia.

Innymi słowy, przedpłata jest sumą pieniędzy, zdefiniowaną i wpłacaną z góry, by zagwarantować stronom umowy pewne korzyści.

• Kupującemu – terminową realizację lub dostawę;
• Sprzedającemu – uniknięcie strat finansowych w związku z wycofaniem się kontrahenta z umowy.

W zależności od rodzaju przedpłaty, wynikająca z niej gwarancja może być tylko umowna lub zabezpieczona prawnie – przez ustawę kodeks cywilny.

Formy przedpłaty

Przedpłata może występować pod nazwą:

• zaliczka,
• zadatek.

Nazewnictwo jest w tym przypadku niezwykle istotne! W zależności od tego, jak wypłacane z góry pieniądze zostaną określone w umowie, jako kupujący czy konsument masz inne prawa i obowiązki.

W przepisach nie znajdziesz informacji o tym, kiedy należy stosować zaliczkę, a kiedy zadatek – to kwestia dowolna i zależna od stron zawierających transakcję (ważne, aby w dokumencie w ogóle znalazła się wzmianka o tym, że wpłacona kwota jest zaliczką lub zadatkiem na poczet umowy).

Akty prawne jasno mówią natomiast, czy zaliczka lub zadatek mogą podlegać zwrotowi, w jakiej kwocie i kiedy.

Przedpłata a zaliczka — czym to się różni?

Określenie przedpłata i zaliczka może występować zamiennie. Oznacza dokładnie to samo, czyli uregulowanie tylko części kwoty do zapłaty w związku z realizowaną umową czy zakupem oraz opłatę pozostałej należności po zakończeniu transakcji.

Ważne! Zaliczka podlega zwrotowi.

Jeżeli któraś ze stron pragnie się wycofać, pełna kwota zaliczki trafia z powrotem do rąk wpłacającego. Niezależnie od przyczyny odstąpienia od umowy oraz tego, czy zrywa ją kupujący, czy sprzedający.

Przedpłata a zadatek — jakie różnice?

Zadatek nie jest tym samym, co zaliczka. Jest specyficznym rodzajem przedpłaty – oba pojęcia nie są tożsame.

Różnice między zadatkiem a zaliczką, to:

• Zapisy w kodeksie cywilnym – akt prawny nie definiuje zaliczek i przedpłat, natomiast w art. 394 szczegółowo określa, jakie jest znaczenie zadatku;
• Możliwość uzyskania zwrotu po wycofania się z umowy przez kupującego – istnieje w przypadku zaliczki, natomiast wpłacony zadatek zachowuje wtedy sprzedający. Zadatek nie jest zwrotny.
• Możliwość uzyskania zwrotu w przypadku niezrealizowania przedmiotu umowy przez sprzedającego – zaliczka oddawana jest w takiej samej wysokości, w jakiej została wpłacona, natomiast wpłacający zadatek, może zażądać dwukrotności uiszczonej kwoty.

Jak widzisz, zadatek stanowi więc dużo mocniejsze zabezpieczenie całej transakcji, a dodatkową motywacją do wywiązania się z umowy jest widmo utraty pewnej części gotówki.

Wyjątkiem są trzy sytuacje, w których zadatek ulega zwrotowi w tej samej wysokości, w jakiej został wpłacony:

1. Umowa nie mogła zostać zrealizowana z winy obu stron.
2. Umowa nie mogła zostać zrealizowana z przyczyn niezależnych od obu stron.
3. Obie strony zgodziły się na odstąpienie od umowy.

Zadatek jest stosowany na rynkach i w branżach, w których wycofanie się z transakcji, kiedy sprzedający przystąpił już do realizacji zlecenia, może wiązać się dla niego ze stratą finansową. Np. podczas sprzedaży nieruchomości czy wynajmu sali wraz z obsługą eventu.

Czy zaliczka i zadatek zawsze ulegają zaliczeniu na poczet świadczenia?

Zarówno zaliczka, jak i zadatek podlegają zaliczeniu na poczet wynagrodzenia usługodawcy/sprzedającego, jeśli umowa zostanie wykonana. Oznacza to, że kwoty wpłacone na poczet zaliczki lub zadatku są odejmowane od całkowitej należności za świadczenie. Wpłata stanowi część ceny. To bardzo istotne dla obu stron uczestniczących w zawarciu umowy — zapewnia jasność i przejrzystość rozliczeń finansowych w momencie finalizacji transakcji.

W jaki sposób działa przedpłata na konto?

Choć uregulowanie przedpłaty odbywa się najczęściej w momencie podpisywania umowy – w końcu ma być zabezpieczeniem od samego początku jej trwania – obecne technologie pozwalają na zapłatę odpowiedniej kwoty bezgotówkowo, czyli np. przelewem, na konto sprzedającego w określonym terminie.

W takim przypadku stosowny zapis na ten temat musi znaleźć się na podpisywanym dokumencie, a kupujący ma na przelew określoną (stosunkowo krótką) ilość czasu. Na przykład jeden lub dwa dni robocze.

Aby zmieścić się w terminie z umowy, najlepiej sprawdzają się przelewy natychmiastowe lub przelew BLIK na telefon.

Podsumowanie

Przedpłata jest częścią należności za towar lub usługę, wpłacaną przed całkowitą realizacją umowy. Żądanie jej dokonania najczęściej wypływa ze strony sprzedającego. Umieszcza on w umowie odpowiedni zapis o zaliczce lub zadatku. To jednak dwie odmienne formy przedpłaty, które różnią się od siebie w kontekście praw i obowiązków stron, a zatem zaliczka i zadatek są pojęciami, które nie mogą występować zamiennie!

W przypadku wycofania się z umowy, charakter zaliczki pozwala na jej całkowity zwrot, niezależnie od przyczyny odstąpienia od umowy. Zadatek natomiast ma bardziej rygorystyczne zasady zwrotu, co stanowi mocniejsze zabezpieczenie transakcji. Po zerwaniu umowy przez jedną ze stron nie podlega zwrotowi, lub sprzedający musi go zwrócić w podwójnej wysokości.

Pytania i odpowiedzi

Źródła

Art. 394. Kodeksu Cywilnego [https://lexlege.pl/kc/art-394/]